Ortadoğu uzmanı Murad Salmanla Türkiye, Azerbaycan ve İsrail ilişkileri ve bölgede barışın, istikrarın sağlanmasında bu devletlerin beraber faaliyetlerinin zorunluluğu üzerine konuştuk
-Azerbaycan`ın çokkültürlülük değerleri ve bu ülkede bulunan halkların kardeşleri modeli hakkında neler söyleyeceksiniz?
-Azerbaycan tarih boyunca çeşitli milletlere ev sahipliği yaptı ve şuanda da yapmaktadır. Hoşgörü Azerbaycan halkının kanında ve canındadır. Azerbaycan halkı her zaman ona sığınan herkese kucak açmıştır, hatta bu düşman bile olsa. Hoşgörü ve çokkültürlülük bugün Azerbaycan devletinin en önemli politikasıdır. Bu politika Azerbaycan`ın ulusal lideri Haydar Aliyevce başlatılmış olup ve Sayın Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından bugün de başarıyla sürdürülmektedir. Günümüzde dünyada aşırı sağ ve ırkçılık eğilimlerinin arttığı bir dönemde Azerbaycan hoşgörüsüyle tüm dünyadan farklı bir özellik sergiliyor. Bir miylondan fazla mülteci ve göçmeni bulunan ve topraklarının yüzde 20`si işgal edilmiş, ama Azerbaycan bugün tüm dünyaya hoşgörü ve çokkültürlülük örneği sergilemekte. Ülkemizde tüm dinlerin temsilcileri kendi dinlerini korkmadan serbestçe yaşamaktalar. Azerbaycan iktidarı tüm azınlıklara saygı duymakta ve onları koruyup kollamaktadır. Bu Azerbaycan devletinin ve halkının insanseverliğinden ve barışcıllığından kaynaklanmaktadır.
-Bugün dünyada dengeler yeniden şekilleniyor. Dengelerin yeniden kurulduğu bu süreçte İsrail Azerbaycan ilişkileri hangi düzlemde gelişmektedir?
-Azerbaycan`ın bağımsızlığını tanııyan ilk devletlerden birisi de İsrail’dir. Azerbaycan İsrail ilişkileri köklü geçmişe ve ciddi bir tarihi sürece sahiptir. Azerbaycanla İsrail arasında politik, ekonomik ve askeri alanlarda işbirliği mevcuttur. Bu günlerde dünyada dengelerin yeniden kurulduğu bir dönemde Azerbaycanla İsrail arasındaki ilişkiler artık yeni bir döneme giriş yaptı diyebiliriz. Yahudi lobisi Azerbaycan’ın haklı davası olan Karabağ konusunun dünya kamuoyuna duyurulmasında Azerbaycan devletine yardımcı oluyor. İsrail devlet başkanı Reuven Rivlin BM kürsüsünden Hocalı soykırımının Holocost gibi insanlığa karşı işlenen bir suç oldğunu tüm dünyaya duyurmuştur. İsrail’in Azerbaycan’la olan sıcak ilişkileri yüzünden bu ülkenin Ermenistan’da Büyükelçiliği bulunmamaktadır. Ayrıca, İsrail askeri alanda da Azerbaycan’ı desteklemektedir. Bunlara örnek olarak İnsansız Hava Araçları olan Hero`nun Azerbaycan’la ortak yapımını, ayrıca dünyada en güçlü hava savunma sistemlerinden olan Demir Kubbe`nin (Iron Dome) Azerbaycan`a verilmesini gösterebiliriz. Ermenistanla savaş halinde olan ordumuzun modern İsrail silahlarını kullanması kuşkusuz devletimizin gücüne güç katmaktadır.
Azerbaycan da İsrailin tükettiği petrolün yaklaşık yüzde 40`nı karşılamaktadır. Azerbaycan’ın jeopolitik önemi, Azerbaycan`da tarih boyunca Yahudilerin barış içinde yaşaması ve en önemlisi İsrail’de 100 bine kadar Azerbaycan`dan göçetmiş Yahudi`nn bulunması bu ilişkileri şartlandıran öğelerdendir. Günümüzde de Azerbaycan İsrail ilişkileri dostluk ve karşılıklı anlayış çerçevesinde gelişmektedir. Hiç kuşkusuz, 1 milyondan fazla göçmeni bulunan ve her zaman Ermeni Teröründen eziyet çekmiş Azerbaycan için dünyanın gelişmiş ülkelerinden olan İsraille sıcak ilişkiler çok ciddi bir öneme sahiptir.
-Ortadoğu`da barışın ve istikrarın sağlanmasında Türkiye İsrail ilişkileri ne kadar öneme sahiptir, Murat bey?
-Ortadoğu`nun bugün iki güçlü devleti vardır: Türkiye ve İsrail.Ortadoğu`da bu iki devlet olmadan barış ta, savaş ta yapılamaz. İsraille Türkiye arasında güçlü ilişkiler mevcuttur. Bu ilişkilerde kimi zaman çeşitli nedenler yüzünden pürüzler yaşansa bile, Türkiye İsral ilişkileri kendi gücünü korumayı sürdürüyor. Türkiye ve İsrail demokratik düzenine ve gelişim seviyelerine göre diğer bölge ülkelerine birer örnektir. Bugün Ortadoğu`da savaş ve terörler durmadan artıyor. İşte bu savaşları, çatışmaları bölgenin iki güçlü devleti Türkiye ve İsrail birlikte çöze, akan kanlarıysa birlikte durdurabilirler. Ortadoğu`da barışın sağlanması adına Türkiye`nin ve İsrail’in ortak hareket etmeleri şarttır. Ortadoğu`da Türkiye ve İsrail’in ortak düşmanları ve rakipleri mevcuttur.Türkiyeyle İsrail arasında her ne kadar soğukluk olsa bile, bu rakipler ve düşmanlar bu ülkeyi daha sıcak ilişkiler kurmağa zorluyor. O yüzden İsrail ve Türkiye bölgede istikrarın ve barışın sağlanması için biraraya gelmeliler. Bölgedeki hiçbir devlet bu misyonu üstlenecek güçte değildir. Ortadoğu’da dış güçlerin olması kıa sürelidir. Bölgeyi yalnız Ortadoğu’nun asıl sahipleri Türkler ve Yahudiler yönetebilir. Bugünlerde artık Türkiye İsrail ilişkilerinin yeni bir döneme girdiğine tanık oluyoruz. Önümüzdeki dönemlerde İsrail’den Türkiye’ye petrol boru hattı çekilecek. Aynı zamanda İsrail’de Türk şirketlerinin faaliyetlerinin artması da ilişkilerin gelişimine farklı bir boyut kazandıracaktır. Bu durumsa bölgeye barışın ve istikrarın gelmesi için çok önemlidir.Türkiye`de güzel bir söz vardır: filler tepişirken çimenler ezilir.Ortadoğu`nun tabiri caizse iki büyük fili olan İsrail ve Türkiye’nin düşman olması bölgeye ancak sorun ve kargaşa getirir. Oysa Ortadoğu`da istikrar Türkiye ve İsrail’in beraber çalışmasıyla doğrudan orantılıdır.
-Bu söylevlerinizden yola çıkarak gelecekte bölgede Azerbaycan Turkiye İsrail üçkeninden bahsetmemiz mümkün mü, sizce?
-Azerbaycan’ın iki en yakın müttefiki ve dostu var. Birincisi Azerbaycanla can ve kan kardeşi olan Türkiye, diğeriyse Azerbaycan bağımsızlığını kazandıktan sonra her zaman Azerbaycanla dostane ilişkiler kuran İsrail. Azerbaycan Türkiye’den sonra tek Müslüman ülkesidir ki İsrail’le çok yakın ilişkileri bulunmaktadır. Türkiyeyle İsrail arasındaki ilişkilerde bir pürüz yaşandığında bundan en çok Azerbaycan rahatsız olmuştu. Zira her iki devlet te Azerbaycan için hayati öneme sahiptir. Kafkasya bölgesinde İsrail`in de, Türkiye`nin de ortak rakipleri var ve bu rakipler de Azerbaycan’a yakınmış gibi gözükseler bile, Ermenileri desteklemekten bile çekinmiyorlar. Bu yüzden bölgede üçlü ittifakın kurulması şarttır. Artık dünyada dengeler değiştiği için Kafkasya bölgesinde de dengeler değişecek ve bölgede Azerbaycan Türkiye İsrail üçlüsünün beraber hareket ettiğini göreceğiz.
Daha güzel bir gelecek için... 